‎"Suština je u jednostavnim stvarima" -M. Kapor

За жал, љубопитноста за делата на Момо Капор кај мене се појави некаде по неговата смрт оваа година. Велам за жал, зошто пред тоа имав само чуено, онака попатно, ама никако да се дофатам до нешто негово... Но, кога еднаш почнав, се што прочитав го доживеав многу емотивно, многу интимно, лично. Што е она што е просто неодоливо во неговите дела?

Ако треба да набројувам, се ми се чини дека нешто ќе пропуштам, ама ако веќе мора да споменам зошто за мене е неповторлив, тогаш, би кажала, поради играта на зборови, брилијантните споредби со малите секојдневни детали од нашите обични животи и нашите сосема обични карактери.

Значи, зошто ми е единствен...

Првата средба беше со овој краток извадок, почетокот на „Белешке једне Ане“ (1975):

Volim te, devojčice, vrtirepu jedan, zunzaro, folirantkinjo
jedna, dok ideš u svojoj jedinoj džipsi--
suknji i žutoj majici bez rukava kao da je ceo Beograd
tvoj, i ližeš sladoled od čokolade, vanile i citrona-
mešano, pa zastaješ pokraj preskupih stvari
koje nikada nećeš imati, koje ti niko nikada
neće kupiti, budalo jedna blesava, a ne znaš kuda
ćeš, nego bazaš, onako bez veze, za svoj groš,
još neuhvaćena, još ničija, dok na svakom ćošku
postavljaju zamke ocvali lepotani sa bludnim mislima
u glavi, mangaši pred bifeima, laponci po
parkovima, manijaci u podzemnim prolazima, genteri
u robnim kućama, lezbosi pred pozorištem,
peškiri u dragstoru, siledžije na zadnjoj platformi
trolejbusa — sve je protiv tebe, mala moja, svi
bi da te dovate, svi bi hteli da se uvere da nemaš
ništa pod majicom, nego da ti grudi stoje onako,
same od sebe, svi žarko čeznu da te zeznu i odvuku
u mračne gajbe, u tamne hodnike, u vetrovite
parkove, dok ideš tako ničija, bez veze.
Pustili te napolje sa lanca i kazali da se vratiš
do devetke, a ako se ne vratiš — da ćeš naći kuću
zaključatu pa spavaj gde oćeš, jer ovde će biti
onako kako ja kažem, dok si pod mojim krovom,
a kad budeš imala svoju kuću, radi kako znaš!
— rekli su i pustili te, pa zirkaju iza zavese, svi se
nadžidžali, i keva, i bakuta, i tetka Gina što je u
gostima, a na kraju ni matori nije izdržao, nego
bacio novine i dovukao se iza keve, da vidi, kao,
šta se to dešava.

...зошто никогаш не верував дека меланхолијата може да има така неверојатен шарм...

"Postoje beznačajna, siva, prljava i sumorna mesta, za koja nas nekim čudnim slučajem veže ljubav.Nalazimo bezbroj misterija u kakvoj trafici, osećamo strašnu tajnu iza odškrinutog prozora na periferijskoj straćari, a neki nasip pokraj železničke pruge, zarastao u korov, postaje nam očajnički cilj kome se omađijano vraćamo čitavog života.Kakvo je to prokletstvo?S druge strane, postoje gradovi čuveni zbog svoje lepote, ali nam ne znače baš ništa, jer ih nikad nije ozarila naša ljubav, neki tajni smisao.Koračamo kroz njih zevajući od dosade.Krivica nije do tih gradova - ona je u nama.Zbog toga, najpametniji ljudi i ne putuju.Sede na trgu na kom su se rodili, i čekaju da svet dođe do njih."

...заради стотиците дефиниции на љубовта...

I tako je pocela njihova ljubav… A, sta je to- ljubav? Kada gledas u zvezde bez razloga i kada podelis zvaku i kad poklonis cvet… Kada onome koga volis das jedan krug i ustupis ljuljasku u parkicu kada je na tebe red da se ljuljas! Kad onome koga volis daj jedan griz i kad podelis sa njih gumicu za brisanje na dvoje i kad mu das jedan liz! Kada nacrtas srce i unutra upises vasa dva imena. Ako to nije ljubav, ja onda, stvarno ne znam sta je!

..и поради топлиот, интимен призвук на носталгијата...

Sta ostaje posle ljubavi?

...Je li to sve sto ostaje poslije ljubavi? I sta uopste ostaje poslije nje?
Telefonski broj koji lagano blijedi u pamcenju. Case sa ugraviranim monogramima, ukradene u Esplanadi.
Poslije ljubavi ostaje obicaj da se bijelo vino sipa u te dvije case, i da crte budu na istoj visini.
Poslije ljubavi ostaje jedan sto u kafani "kod znaka ?", i zacudjeni pogled starog kelnera sto nas vidi sa drugima.
Poslije ljubavi ostaje recenica "Divno izgledas, nista se nisi promjenio..." i " ..javi se ponekad, jos imas moj broj telefona."
I neki brojevi hotelskih soba u kojima smo spavali, ostaju poslije ljubavi.
Poslije ljubavi ostaju tamne ulice kojima smo se vracali.. poslije ljubavi.
Poslije ljubavi ostanu melodije sa radija koje izlaze iz mode.
Ostaju tajni znaci, ljubavne sifre:"Ako me volis pocni sutrasnje predavanje sa tri reci koje ce imati pocetna slova mog imena..."
Poslije ljubavi ostaje tvoja strana postelje i strah da ce neko iznenada naici
Klak!-spustena slushalica kada se javi tvoj glas.
Hiljadu i jedna laz.
Poslije ljubavi ostaje recenica koja luta kao duh po sobi:"ja cu prva u kupatilo."
I pitanje :"Zar necemo zajedno?"...Ovaj put ne.
Poslije ljubavi ostaju saucesnici. Cuvari tajni, koje vise nisu nikakve tajne.
Poslije ljubavi ostaje laka uznemirenost, kad u prolazu ugledam tople smedje oci.. slicne tvojima.. na nekoj devojci u prolazu.
Prepune pepeljare.. i prazno srce.
Navika da se pale dvije cigarete istovremeno, mada nema nikog u blizini.
Fotografije snimljene u automatu.
Taksisti koji nas nikad nisu voljeli ("Hvala sto ne pusite!" -a pusili smo), i cvjecarke koje jesu.
Poslije ljubavi ostaje povrjedjena sujeta, metalni ukus promasenosti na usnama.
Poslije ljubavi ostaju drugi ljudi, i druge zene.
Poslije ljubavi ne ostaje nista…

...зошто низ неговите редови, се чувствуваш свој...

"Traži se jedna reč.
Traži se ona reč što mi je već danima navrh jezika, a nikako da je izgovorim, i, možda, napišem. Tražim već godinama tu strašno važnu reč koja bi me spasila, a ne mogu nikako da je nađem, pa izlazim da je tražim po ulicama. Pre toga, otvaram sanduče za pisma (možda mi je neko poslao poštom?), ali tamo su samo neplaćeni računi i opomene.
Odlazim da je tražim po Terazijama; možda sedi pred Moskvom i pije pivo, a možda je u kiosku s novinama.
“Šta radiš?” – pitaju me poznanici.
Šta da im kažem? Da tražim neku reč, a ne mogu da je nađem?
Sve što su tražili, to su i našli, zato što i nisu hteli ništa naročito. Lepo se vidi: umrle su u njima prave reči, a ostali samo brojevi i opšta mesta....

Traži se jedan svet, prekjuče iščezao....
Traži se nada....ona davna nada polagana u sebe same i u vreme koje dolazi.
Traže se svi oni što su nas raznosili komad po komad, deo po deo: delove našeg vremena, naše ljubavi, traže se da vrate ljubav...
Traži se onaj ulični časovnik na banderi pod kojim smo čekali, onaj sat što još uvek otkucava u našem pamćenju. On se traži. ...Jedanput bismo primetili da mala kazaljka stoji na šest a velika na dvanaest, i ne bismo se čestito ni okrenuli, a kazaljke su ponovo stajale na šest i na dvanaest, samo bi između ta dva pogleda protekao ceo život. I on se traži – taj život što promiče od danas do sutra, onaj život što je kolao, ključao, puzio, preklinjao, voleo, cmizdrio, čekao, bogoradio, zaustavljao se, podizao i ponovo padao i opet se dizao ispod onog uličnog časovnika koji se traži, a koji je ko zna kuda odnesen."

Зошто од секојдневието раскажува бајка.

Decoupage:)

Decoupage техниката претставува уметност на украсување со употреба на парчиња салвети, весници, украсна хартија, залепени на најразлични површини: делови од мебелот, фиоки, комоди, саксии, парчиња керамика и слично, а потоа премачкани со неколку слоеви лак. Значи, што ни е потребно? Само малку фантазија! Да, и дел од погоре споменатите предмети.

Оваа уметност на декорирање датира одамна, но не во оној облик во кој ни е позната денес. Уште во 12от век, кинеските селани користеле парчиња хартија исечена во разни облици, за да украсат делови од домот. Низ вековите, оваа техника добива разни димензии и навлегува во многу други стилови на декорирање. Decoupage, како што ни е позната денес, својот израз го добива во 17от век, кога граѓаните од пониската класа, не можејќи да си го дозволат луксузот на декорирање на богатите, користеле цртежи-реплики на славните уметници од тоа време, ги лепеле на цврста површина, а потоа ги премачкувале со неколку слоеви лак. Оттаму и оваа техника се сметала за l’arte del povero (poor man’s arts - уметност на сиромашните), бидејќи преставувала лесен и евтин начин на декорирање. Во 18от и 19от век, техниката цвета во многу европски земји, а за неа биле особено заитересирани и жените во францускиот кралски дворец.

Во викторијанска Англија од 19от век, Decoupage добива на сензибилитет, па се повеќе можат да се забележат цветни мотиви пренесени на честитки, лампи, витрини и слично. Денес, освен традиционалниот начин на изработка, се забележуваат нови моменти во овој правец, па така, парчињата хартија можат да се најдат залепени под стакло, или пак подигнати и залепени на одреден предмет, за да се постигне тродимензионален ефект. Денешниот поим доаѓа од францускиот јазик, од глаголот decouper (сече на парчиња).

Делува рустикално и vintage, не може а да не е интересно! Треба само малку трпение и време. И нормално, идеја:)

За еден поинаков калуѓер...

Иако по „Моќта на потсвеста“ и „Паметни жени, погрешни избори“ (не знам каде ми бил паметот, ама во моја одбрана, бев нешто помалаJ) си ветив себеси дека никогаш повеќе нема да си го дозволам луксузот на залудно потрошено време, во рака ми падна уште еден сличен „бестселер“, па од некаква си љубопитност (или само чиста досада), решив да и дадам шанса на „Калуѓерот што го продаде своето ферари“ од Робин Шарма. Зошто ми требаше ова? Изгледа само за да си го потврдам ставотJ.

Моето скромно мислење се движи некаде во следнава насока. Прво, мислам дека книгите од ваков тип (би дошле нешто како книги за самопомош, мотивациони, инспирирачки..)изгледа одлично „поминуваат“ само на одредени пазари, на пример американскиот, каде голем дел од читателската публика ќе да е гладна баш за ваков вид на литература, чијашто содржина се состои од некакви си правила за подобар живот, мудри мисли и нормално, примери на поединци ос секојдневието, кои од губитници стануваат неприкосновени победници, па подоцна чувствуваат нескротлива желба да го раскажат сопственото патешествие до врвот. А оттаму се изгледа поинаку...

Значи, книгава не е никаков исклучок. Брилијантниот адвокат, кој доживува срцев удар среде судницата, по извесно време се враќа во урбаната џунгла, сосема просветлен, сосема нов човек, и веднаш, нетрпеливо ја споделува животната мудрост што ја стекнал, со својот поранешен асистент. Тоа го смета за своја должност и обврска, нешто што им го ветил на монасите пред да ги напушти, нешто што впрочем бил и условот за да ги спознае сите вештини, да го сподели наученото кога ќе замине. И оттука ова четиво ја добива формата од која стравував – еден бескраен дијалог (всушност, повеќе наликува на монолог) во кој просветлениот адвокат раскажува, мора да признаам, на моменти симпатични приказни, а другиов заинтересирано слуша, повремено прекинувајќи го со одредени прашања. И додека советите, со кои така беспоштедно се расфрла главниот протагонист, се чинат волшебни, отрезнувачки и веројатно сосема спроведливи, не можам а да не ја искоментирам формата, начинот на кој целава идеја е спакувана, а ова ми е воедно и втората поента: книгава нема концепт. А ако има, тогаш е мошне збунувачки! Се се случува многу набрзина, нема конкретен почеток, ниту заплет, се само правила, правила, правила, и совети, секако, расфрлани во една многу едноставна бледа синтакса, малку симболика, и ете го рецептот за „добра“ книга! Впрочем, кој денес има време да се заморува со нешто повеќе? Дајте да се поистоветиме со другите мизерни животи!

Еве, како што го пишувам ова, сфаќам на што ме потсетува четивово цело време. На оние глупави, бесмислени получасовни маркетинг презентации за некаков си супер-супер производ. „Ако се јавите во следните 30 минути, добивате уште еден гратис!“, или „Пробајте и уверете се сами“! Е, токму ваквата нота во книгата просто вади од такт. Главниот лик не споделува мудрост, тој продава производ со етикета: „Вака треба да живеете!“ А кој не би го купил ова, нели?:)